احوال و آثار علامه قطب‌الدين شيرازي
علامه قطب‌الدين شيرازي ستاره‌اي درخشان در آسمان پُرستاره ايران است؛ نابغه‌اي كه در حكمت، علم و هنر از سرآمدان دوران خود محسوب مي‌شود. او فرزند مولانا ضياءالدين مسعودبن مصلح كازروني طبيب معروف و از مشايخ صوفيه در سال 634 هجري قمري در شيراز و به روايتي در دوتنگ كازرون پا به عرصه هستي نهاد.
قطب‌الدين علاوه بر شاگردي در نزد پدر از محضر بزرگاني چون كمال‌‌الدين ابوالخير بن مصلح كازروني، شمس‌الدين محمد بن احمدالحكيم الكيشي، شرف‌الدين زكي بوشكاني، خواجه نصيرالدين طوسي، نجم‌الدين كاتبي، علامه قطب‌الدين مؤيدالدين عرضي و كمال كوفي بهره فراواني يافت تا آنجا كه علاوه بر طب، بر علوم ديگري چون رياضي، فلسفه، علوم ادبي و ديني، موسيقي، نواختن رباب و سرودن شعر، بازي شطرنج و فنون شعبده به چيرگي شگفت‌انگيزي دست يازيد. او مدتي در شهرهاي سيواس و ملطيه به شغل قضاوت اشتغال يافت و در زماني ديگر از طرف تكودار، ايلخان مغول به سمت سفارت، همراه اتابك پهلوان به مصر نزد ملك قلادون الفي اعزام شد.
تأليفات علامه قطب‌الدين شيرازي :
1ـ نهايةالادراك في درايه الافلاك
رساله‌اي است به زبان عربي كه در حوزه علم هيئت و نجوم نگاشته، اين رساله داراي چهار مقاله است كه عبارتند از: مقدمات، هيئت اجرام، زمين و مقادير اجرام. اين كتاب علاوه بر ارائه مطالب جديدي درباره زمين‌شناسي، هواشناسي، مكانيك و نور، شامل مباحثي درباره نظرات كيهاني ابن هيثم و ابوبكر محمد بن احمد خرقي است.
2ـ التحفه‌الشاهيه
اين رساله نيز چون رساله «نهايةالادراك» در حوزة هيئت و نجوم است كه به زبان عربي تأليف گشته است.
3ـ اختيارات مظفري
رساله‌اي است در باب هيئت و نجوم كه به زبان فارسي نگاشته شده است
4ـ رساله في حركه الدحرجه في النسبه بين‌المستوي و المنحني
رساله‌اي است منسوب به قطب‌الدين شيرازي در باب هيئت و رياضي
5ـ ترجمه «اصول اقليدس» خواجه نصيرالدين طوسي
اين كتاب ترجمه «اصول اقليدوس» خواجه نصير است در باب هندسه كه توسط قطب‌الدين از زبان عربي به فارسي برگردانده شده است.
6ـ شرح حكمه‌الاشراق
شرحي است بر رساله «حكمه‌الاشراق» تأليف فيلسوف و انديشمند بزرگ ايران، شهاب‌الدين سهروردي.
7ـ شرح مفتاح‌العلوم سكاكي (مفتاح المفتاح)
8ـ «التحفه السعديه» شرحي است بر كتاب «قانون» ابن سينا
9ـ شرح كتاب «مختصرالاصول» ابن حاجب در باب فقه
10ـ رساله در تحقيق عالم مثال ـ حاوي اطلاعاتي درباره عالم مثال، تحقق معاد جسماني و كيفيت تجسه اعمال آخرت
11ـ رسالة« فعلت فلاتلم» ـ در باب هيئت
12ـ شرح كتاب «روضه‌الناظر» از تأليفات خواجه نصيرالدين طوسي
13ـ اجوبه‌المسائل ـ در باب طرح چند پرش و ابهام فلسفي
14ـ درةالتاج لغره الدباج
يكي از مهمترين آثار علامه قطب‌الدين مي باشد كه دانشنامه‌اي است فلسفي به معناي «علم‌العلوم». كتاب درةالتاج (705-693) پس از «شفا»ي ابن سينا مهمترين كتاب جامعي است كه در علوم فلسفي تأليف شده است و بطور كلي دوازده رشته از علوم و از آن جمله موسيقي را در برمي‌گيرد. علامه قطب‌الدين رسالات و تأليفات ديگري نيز دارد كه در منسوب كردن برخي از اين آثار به علامه در نظر مورخان جاي شبهه و ابهام است و از آن ميان مي توان به رسالات زير اشاره نمود:
حاشيه بر كتاب« الكشاف عن الحقايق التنزيل» زمخشري ، فتح المنان في تفسير القرآن ، خريدة العجايب ، رساله في بيان الحاجه الي الطب و آداب الاطباء و وصايائهم ، شرح كتاب «نجات» ابن سينا ، شرح« اشارات » ابن سينا ، مشكلات التفاسير يا مشكلات القرآن ، مشكل الاعراب ، شرح الاسرار سهروردي ، التبصره في الهيئه وغيره.
علامه پس از 70 سال تلاش خستگي ناپذير در 17 رمضان 710 هجري روي در نقاب خاك بر كشيد.
علامه قطب‌الدين شيرازي ستاره‌اي درخشان در آسمان پُرستاره ايران است؛ نابغه‌اي كه در حكمت، علم و هنر از سرآمدان دوران خود محسوب مي‌شود. او فرزند مولانا ضياءالدين مسعودبن مصلح كازروني طبيب معروف و از مشايخ صوفيه در سال 634 هجري قمري در شيراز و به روايتي در دوتنگ كازرون پا به عرصه هستي نهاد.
قطب‌الدين علاوه بر شاگردي در نزد پدر از محضر بزرگاني چون كمال‌‌الدين ابوالخير بن مصلح كازروني، شمس‌الدين محمد بن احمدالحكيم الكيشي، شرف‌الدين زكي بوشكاني، خواجه نصيرالدين طوسي، نجم‌الدين كاتبي، علامه قطب‌الدين مؤيدالدين عرضي و كمال كوفي بهره فراواني يافت تا آنجا كه علاوه بر طب، بر علوم ديگري چون رياضي، فلسفه، علوم ادبي و ديني، موسيقي، نواختن رباب و سرودن شعر، بازي شطرنج و فنون شعبده به چيرگي شگفت‌انگيزي دست يازيد. او مدتي در شهرهاي سيواس و ملطيه به شغل قضاوت اشتغال يافت و در زماني ديگر از طرف تكودار، ايلخان مغول به سمت سفارت، همراه اتابك پهلوان به مصر نزد ملك قلادون الفي اعزام شد.
تأليفات علامه قطب‌الدين شيرازي :
1ـ نهايةالادراك في درايه الافلاك
رساله‌اي است به زبان عربي كه در حوزه علم هيئت و نجوم نگاشته، اين رساله داراي چهار مقاله است كه عبارتند از: مقدمات، هيئت اجرام، زمين و مقادير اجرام. اين كتاب علاوه بر ارائه مطالب جديدي درباره زمين‌شناسي، هواشناسي، مكانيك و نور، شامل مباحثي درباره نظرات كيهاني ابن هيثم و ابوبكر محمد بن احمد خرقي است.
2ـ التحفه‌الشاهيه
اين رساله نيز چون رساله «نهايةالادراك» در حوزة هيئت و نجوم است كه به زبان عربي تأليف گشته است.
3ـ اختيارات مظفري
رساله‌اي است در باب هيئت و نجوم كه به زبان فارسي نگاشته شده است
4ـ رساله في حركه الدحرجه في النسبه بين‌المستوي و المنحني
رساله‌اي است منسوب به قطب‌الدين شيرازي در باب هيئت و رياضي
5ـ ترجمه «اصول اقليدس» خواجه نصيرالدين طوسي
اين كتاب ترجمه «اصول اقليدوس» خواجه نصير است در باب هندسه كه توسط قطب‌الدين از زبان عربي به فارسي برگردانده شده است.
6ـ شرح حكمه‌الاشراق
شرحي است بر رساله «حكمه‌الاشراق» تأليف فيلسوف و انديشمند بزرگ ايران، شهاب‌الدين سهروردي.
7ـ شرح مفتاح‌العلوم سكاكي (مفتاح المفتاح)
8ـ «التحفه السعديه» شرحي است بر كتاب «قانون» ابن سينا
9ـ شرح كتاب «مختصرالاصول» ابن حاجب در باب فقه
10ـ رساله در تحقيق عالم مثال ـ حاوي اطلاعاتي درباره عالم مثال، تحقق معاد جسماني و كيفيت تجسه اعمال آخرت
11ـ رسالة« فعلت فلاتلم» ـ در باب هيئت
12ـ شرح كتاب «روضه‌الناظر» از تأليفات خواجه نصيرالدين طوسي
13ـ اجوبه‌المسائل ـ در باب طرح چند پرش و ابهام فلسفي
14ـ درةالتاج لغره الدباج
يكي از مهمترين آثار علامه قطب‌الدين مي باشد كه دانشنامه‌اي است فلسفي به معناي «علم‌العلوم». كتاب درةالتاج (705-693) پس از «شفا»ي ابن سينا مهمترين كتاب جامعي است كه در علوم فلسفي تأليف شده است و بطور كلي دوازده رشته از علوم و از آن جمله موسيقي را در برمي‌گيرد. علامه قطب‌الدين رسالات و تأليفات ديگري نيز دارد كه در منسوب كردن برخي از اين آثار به علامه در نظر مورخان جاي شبهه و ابهام است و از آن ميان مي توان به رسالات زير اشاره نمود:
حاشيه بر كتاب« الكشاف عن الحقايق التنزيل» زمخشري ، فتح المنان في تفسير القرآن ، خريدة العجايب ، رساله في بيان الحاجه الي الطب و آداب الاطباء و وصايائهم ، شرح كتاب «نجات» ابن سينا ، شرح« اشارات » ابن سينا ، مشكلات التفاسير يا مشكلات القرآن ، مشكل الاعراب ، شرح الاسرار سهروردي ، التبصره في الهيئه وغيره.
علامه پس از 70 سال تلاش خستگي ناپذير در 17 رمضان 710 هجري روي در نقاب خاك بر كشيد.
